Del 23 al 27 de octubre se celebra la VIII edición de la Feria de la Edición de Navarra en el Paseo Sarasate de Pamplona, organizada por la Asociación de Editoriales Independientes de Navarra, Editargi. Una buena excusa para acercarnos al mundo de la edición y ver cómo se está llevando a cabo un interesante relevo generacional en el que editores y, sobre todo, editoras jóvenes y euskaldunes están aportando nuevas visiones y formas de trabajar.

Catorce editoriales independientes se agrupan en la asociación Editargi. Todas ellas, y media docena de asociaciones y fundaciones invitadas, mostrarán sus catálogos en la VIII Feria de la Edición, que este año ha recorrido localidades como Viana, Leitza, Sangüesa, Elizondo, Estella-Lizarra, Tafalla, Corella y Altsasu antes de su llegada a la capital navarra el 23 de octubre.

Como explica Aritz Otazu, responsable de la editorial Mintzoa y presidente de Editargi, el origen de esta feria es el interés por mostrar el trabajo de las editoriales navarras a la ciudadanía: “Veíamos que muchos de nuestros libros no llegaban a los puestos de las Ferias del Libro. En éstas la atención se dirige sobre todo a las novedades más vendidas, pero a las editoriales navarras nos interesaba poder mostrar todos nuestros catálogos al completo. De esta manera, la feria de la edición se convierte en una gran exposición de temas navarros, una muestra de libros de historia, cultura, etnografía, arte, economía, sociedad, deporte… que abordan nuestra realidad más próxima. Se trata, además, de un valioso escaparate para autores y autoras navarras que tienen mucho que decir y que necesitan de plataformas como ésta para dar a conocer su obra al gran público. También creemos que es beneficioso mostrar todo esto para que las instituciones vean que es necesario ayudar de alguna manera a las editoriales navarras. No hablo de mantenerlas con dinero púbico, ni muchísimo menos, sino de ayudarlas porque nuestro mercado es muy pequeño y es muy importante que desde Navarra editemos nuestros propios libros.”

 Relevo generacional
Algunas de las más emblemáticas editoriales navarras que han impulsado desde sus comienzos la edición de libros en euskera, están viviendo un proceso de relevo generacional. Es el caso de Pamiela, fundada hace 41 años por Txema Aranaz y especializada en temas de memoria histórica y literatura local, con firmas de grandes autores como Bernardo Atxaga, Miguel Sánchez Ostiz o Joseba Sarrionandia. Ahora es Lander Majuelo, ex-editor de Igela, quien ha cogido el timón sustituyendo a los veteranos Txema Aranaz y Pello Elzaburu.

En Txalaparta dos mujeres jóvenes se han unido recientemente al grupo de edición de esta mítica editorial nacida en Tafalla de la mano de José Mari Esparza. La escritora y traductora Garazi Arrula y la periodista Ane Eslava.

Otra periodista navarra, Uxue Razquin, es ahora editora en la editorial vasca Erein, que con 45 años de historia sigue apostando por el euskera, el género policiaco (y negro, que no es lo mismo), la traducción y la historia.

Aritz Otazu es el responsable de la Editorial Mintzoa, en donde tomó el relevo de su padre, Segundo Otazu, que la fundó en 1983. Está especializada en la edición de libros, colecciones y facsímiles, única y exclusivamente relacionados con la historia de Navarra.

Y también podemos hablar de nuevas editoriales en Navarra, como es el caso de Reikiavik, liderada por la pamplonesa Iruña Iriarte, editorial que nació en Madrid, pero se ha instalado ahora en la capital navarra y que ha editado obras de teatro tan interesantes como ‘La Reina del Arga-Argako erregina’ y ‘Olvido Flores’, de Estefanía de Paz, en euskera y en castellano.

▶ EMAKUME EDITORE BERRIEN ASMO ETA EKARPENAK

Garazi Arrula / Tafallarra, idazle eta itzultzailea da

EHUn Itzulpengintza eta Interpretazioa ikasi ondoren doktore-tesia aurkeztu zuen 2018an, «Autoitzulpenaren teoria eta praktika Euskal Herrian» izenarekin.
Itzulpena ardatz eta helburu zuen elearazi.org atariko sortzaile eta kide izan zen. EIZIEko Zuzendaritza Batzordean aritu zen hiru urtez (2013-2016) eta idatzizko prentsan eta irratian kolaborazioak egin ditu. ‘Gu orduko hauek’ (Txalaparta, 2017), ‘Bidean’ (Denonartean, 2018) eta ‘Lurraz beste’ (Txalaparta, 2023) liburuak idatzi ditu eta 10 liburu baino gehiago euskaratu ditu.
“Nahiko nuke, lehenik, sortzaileen lana duintzeko bideak urratu. Gaur-gaurkoz zaila ikusten dut egiturazko iraultze bat, eta horregatik saiatzen gara duintasun hori gauza ez-materialekin lortzen, liburuak eta prozesua zaintzen eta mimatzen. Immateriala, eskergarria den arren, ez da aski, ordea. Inoiz lortuko badugu egileak (idazle, ilustratzaile, itzultzaile) hortaz bizi daitezen, urrats sendoak beharko dira. Egun kezkaz bizi dugu denok liburu irakurleen jaitsiera, baina ezin zama osoa haiengan jarri. Txalapartara ekarrita, nahi nuke plaza goxoa eta erakargarria izan dadin komunitate osoarentzat, eta komunitate hori haz dadin, zentzu guztietan. Gizartean eragiteko gaitasunean sinesten dut; horretarako, kalean egon behar dugu, adi, ikasten jarraitzeko gogoz. Hori galduz gero, akabo.”

Ane Eslava / Irunberriko kazetaria da

Berria-ren Kultura sailean lan egin zuen, baita Euskalerria Irratian ere, eta beste komunikabide batzuetan kolaborazioak egin izan ditu. 2022tik Txalapartako editore dabil. 2023tik Berria FM podcasta gidatzen du Uxue Reyrekin batera.
“Editore gisa, liburuekin gizarteari eta gure inguruari ekarpena egiten jarraitu nahiko nuke; eztabaidak eta gogoetak sustatu eta horietarako tresnak eskaini, besteak beste. Garai bakoitzean literaturak bere funtzioa izan du, eta gurea bezalako proiektu batentzat erronka handia izanen da bai gaur bai etorkizunean asmatzen jakitea; gure aurrekoen ekarpenari segida emanez gure komunitatea elikatu eta irakurle berriengana iristea. Horrez gain, nire alea jarri nahiko nuke edizioaren mundua bizigarriagoa izan dadin. Horretarako, liburuaren katea osatzen duten piezak zaintzea eta beste proiektu batzuekin indarrak batzea funtsezkoa izanen da. Katalogoa osatu ez ezik, egiteko moduetan ere eragin.”

Uxue Razquin / Iruñeko kazetaria da

Kazetaritza ikasketak egin zituen Bilbon, eta ondoren literatur-kazetaritza graduondokoa ikasi zuen Bartzelonan. Deia egunkarian egin zuen lan bi urtez Kultura sailean, baita Ortzadar gehigarri kulturalean ere. Horretaz gain, EHUko Kultura Zientifikoko Katedran ibili zen, emakume zientzialariei buruz artikuluak idazten ‘Mujeres con Ciencia’ eta ‘Zientzia Kaiera’ blogetan. Berrian irrati-kritikak idatzi ditu. Fnac-en liburu-saltzailea izandakoa eta irakurle amorratua, 2021etik Erein Argitaletxeko editorea da.
“Lan honetan hasi nintzenean nituen kezkak ditut oraindik ere: gustatuko litzaidake genero gehiago lantzea euskal literaturan (poliziakoa, erromantikoa, zientzia fikzioa…); hori beharrezkoa dugu literatura osasuntsu eta oparoa izan nahi badugu. Horrez gain, iruditzen zait kalitate literarioari garrantzia eman behar diogula eta ez bakarrik arauari eta zuzentasunari; kortsea askatu nolabait eta gauza berriak proposatu. Hori bilatzen saiatzen naiz iristen zaizkigun eskuizkribuetan.”

Iruña Iriarte / Iruindarra, antzerki arlotik datorrena

Duela 9 urte Reikiavik argitaletxea sortu zuen Japoniako Reiki maisu baten liburu bat argitara emateko. 2018tik euskarazko hainbat lanen itzulpenak plazaratu dituzte. Berriki Iruñera etorri da argitaletxe gaztea.
“2018an itzultzailea zen Miren Iriarte nire ahizpak iradoki zigun polita izanen zela euskal literatura gaztelaniaz argitaratzea Madrilen eta hori egiten hasi ginen. ‘Entrañas’ izeneko bilduma abian jarri genuen eta lehen lana Danele Sarriugarteren ‘Erraiak’ eleberria izan zen, hain zuzen ere. Nire ahizpa hil ondoren, Iruñera etorri ginen bizitzera eta, ni antzerkiaren mundutik natorrenez, zerbait egin nahi nuen antzerkia eta literatura uztartuz. Horrela eman genion hasiera ‘Aplausos’ bildumari. Orain berriki Estefanía de Paz antzerkilari iruindarraren bi lan argitaratu ditugu gaztelaniaz eta euskaraz: ‘La reina del Arga/ Argako erregina’ eta ‘Olvido Flores’ eta hori oso polita iruditzen zait.
Izugarrizko maitasuna jartzen dugu lan bakoitzean eta askotan esaten digute liburuak interesgarriak izateaz gain, ederrak ere badirela eta hori eskertzen da. Argi dugu bertako idazleei ahotsa eman nahi diegula.”